تخته کوبی در تولید و پرورش قارچ

بلوکهای کمپوست در جا به جایی ها سطح ناهمواری پیدا می کنند که این سطح ناهموار بعدا در خاکدهی ما را دچار مشکل خواهد کرد. به عملی که طی آن سطح بلوکها را صاف می کنند تخته کوبی گفته می شود. برای عمل تخته کوبی کامل، باید کیسه های روی کمپوستها را به شکل خاصی برید تا بتوان سطح بلوکها را کاملا صاف و هموار کرد تا آماده خاکدهی شوند اما این کار را در روزهای اولیه انجام نمی دهیم بلکه در روز ۶ یا ۷ انجام می دهیم.

علت اینکه کمپوست محیط مغذی خوبی برای رشد گونه های موجودات مثل قارچهای پارازیت و حشرات است و در ابتدای کار میسلیوم هنوز در کمپوست به میزان کافی رشد نکرده است، خطر آلودگی کمپوست بالا می رود در صورتی که اگر تخته کوبی هنگامی انجام شود که میسلیوم تا حدودی در کمپوست رشد کرده باشد به علت رقابتی بودن محیط کمپوست و غالب بودن میسلیوم قارچ احتمال آلودگی بسیار کمتر است.

روش تخته کوبی در تولید و  پرورش قارچ :

۱- کیسه های روی بلوکها را به شکل زیر می بریم. فرض می کنیم عرض قفسه ها ۱۶۰ سانتیمتر است پس دقت کنید که کیسه های لبه های بلوکها را هم از دو طرف و هم از سر و ته حداقل ۱۰ سانتیمتر باقی بگذارید تا این کیسه ها از خشک شدن کناره های کمپوست ها جلوگیری کنند ولی کیسه های سطح کمپوستهای وسطی را کاملا ببرید.

رنگ سبز نشان دهنده وجود کیسه است.

۲- بعد از رشد میسلیوم در کمپوست ، بافت کمپوست محکمتر از قبل می شود و برای تخته کوبی لازم است که حدود ۴ سانتیمتر از سطح کمپوست را از رویش بکنیم، کمی از هم جدایشان کنیم و دوباره روی کمپوست بریزیم و با یک ماله پلاستیکی بنایی روی آن بکوبیم تا تمامی سطح کمپوست یکنواخت و هم سطح شود. البته میزان کندن سطح کمپوست می تواند متفاوت باشد و در بعضی قسمتهایی که ناهمواری زیاد است بیشتر از مقدار گفته شده نیاز به کندن باشد.

۳- بعد از تخته کوبی سفره های یک بار مصرف را برروی تمام بستر می اندازیم تا روزی که زمان خاکدهی فرا رسد، این سفره ها را می اندازیم تا هم از خشک شدن کمپوست جلوگیری کند و هم میزان CO2 موجود در کمپوست را که برای رشد میسلیوم لازم است حفظ نماید. سپس سفره ها را تقریبا به همان اندازه ای که روی کیسه کمپوست ها سوراخ وجود داشت، سوراخ می کنیم.

پنجه دوانی یا میسلیوم رانی (۱۲ روز اول) در تولید و  پرورش قارچ

به حدود ۲۴ روز اول دوره پرورش، مرحله پنجه دوانی یا میسلیوم رانی گفته می شود که ۱۲ روز اول آن قبل از خاکدهی و ۱۲ روز دوم آن بعد از خاکدهی است. در این مرحله میسلیوم های قارچ از بذر شروع به رشد می کنند و در تمامی کمپوست و سپس در خاک پراکنده می شوند.

در این مطلب به ۱۲ روز اول که تا قبل از خاکدهی می باشد می پردازیم.

از ورود کمپوست به سالن رشد میسلیوم ها آغاز می شود به طوری که در روز سوم در اطراف بذرها به شکل کرکهای سفید متمایل به خاکستری رنگی دیده می شوند.

این روند در تمامی کمپوست ادامه پیدا کرده به شکلی در صورت کنترل دمای مناسب در روز ۱۲ حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد کمپوست را میسلیوم فرا می گیرد. در این دوره به علت تکمیل فرایند تخمیر و تجزیه کمپوست و رشد شدید میسلیوم، کمپوست ها گرمای زیادی تولید می کنند و اختلاف دمایشان با دمای سالن ممکن است حتی تا ۱۲ درجه هم برسد.

رشد میسلیوم چند تغییر در ساختار کمپوست می دهد :

تغییر اول : بافت کمپوست را سفت می کند و به هم می چسباند.

تغییر دوم : رنگ کمپوست را از سیاه یه رنگ قهوه این سوخته یا طلایی تبدیل می کند.

گاهی اوقات به دلیل وجود رطوبت زیاد و قطره های آب زیر کیسه های بلوکها رنگ سفید  میسلیوم دیده نمی شود اما از دو تغییر بالا می توان به وجود میسلیوم پی برد. بعد از تکمیل دوره رشد میسلیوم در کمپوست کار خاکدهی باید انجام شود تا رشد میسلیوم در خاک آغاز شود.

خاکدهی در پرورش قارچ

بعد از تخته کوبی حدود ۵ روز باید به کمپوست مهلت داد تا دوباره میسلیوم های سطح خود را بازسازی کند و هنگامی که ۸۰ درصد کمپوست را میسلیوم فرا گرفت، کمپوست آماده خاکدهی است.

خاک دهی

بعد از رشد کامل میسلیوم در کمپوست، باید روی آن را با لایه ای به ضخامت ۳ تا ۴ سانتیمتر از نوعی خاک مخصوص پوشاند. این کار برای این انجام می شود که قارچی که در روزهای بعد رشد خواهد کرداحتیاج به بستری دارد که بتواند ریشه ی خود را در آن قرار دهد و از آن آب جذب کند که این شرایط را کمپوست نمی تواند برای آن فراهم کند و در صورتی که خاکدهی انجام نشود، قارچ ها به تعداد بسیار کمی بر روی کمپوست رشد خواهند کرد.
خاکی که در پرورش قارچ استفاده می شود، خاک مخصوصی است به نام پیت که از مناطق جنگلی مانند شمال ایران بدست می آید.این خاک چندین خاصیت دارد که آن را برای پرورش قارچ مناسب می کند.

ویژگی های مناسب خاک پیت در تولید و  پرورش قارچ :

• بر اثر آبیاری و فشرده شدن به هم نمی چسبد و در میان آن فواصلی باقی می ماند که این خاصیت برای رشد میسلیوم از بین خاک، الزامی است. همچنین این ویژگی باعث می شود هوای درون کمپوست بتواند از بین خاک بالا رود و از این طریق بتواند به میزان تنفسی که نیاز دارد دست پیدا کند.

۲– وزن کم خاک باعث می شود که کمپوستی که در زیر آن قرار دارد بر اثر وزن زیاد صدمه نبیند. وزن مخصوص (چگالی) این خاک تقریبا ۵۰۰ کیلوگرم بر متر مکعب است.
۳–  توانایی بالای جذب آب را دارد که این ویژگی نیز برای رشد قارچ بسیار مناسب است زیرا هر قارچ تا رشد نهایی حدود ۲ برار وزن خود آب بخار می کند و اگر خاک زود خشک شود، قارچ ها به سرعت بی کیفیت خواهند شد.
برای اصلاح خواص شیمیایی و بهبود خواص فیزیکی این خاک، به آن مقداری شن و آهک اضافه می کنند که به صورت دانه های سفیدی در خاک قابل مشاهده است.

در خاک دهی باید روی تمام بستر ۴ سانتیمتر خاک ریخت. خاکدهی را به دو روش خشک و خیس انجام می دهند که در روش خشک ابتدا خاکدهی را انجام داده و سپس به خاک آب می دهند و در روش خیس ابتدا خاک را به میزان معینی خیس می کنند و سپس بر روی بستر می ریزند. در جاهایی گفته شده است که خاکدهی خیس مزایای بیشتری نسبت به خاکدهی خشک دارد اما به تجربه ثابت شده است که خاکدهی خشک به چندین دلیل بهتر است که در ادامه به آنها می پردازیم.

مزایای خاکدهی خشک به خاکدهی خیس:
۱– هنگامی که در ابتدا خاک را خیس می کنیم، خاک سنگینتر می شود و جابه جایی آن سخت تر می شود.
۲– هنگامی که می خواهیم خاک خیس را بر روی بستر پخش کنیم، خاک به علت خیس بودن فشرده شده و منافظی که باید در آن وجود داشته باشد پر می شوند و از بین می روند.
۳– خاک پس از آب دهی تا حدی به هم می چسبد و به سختی می توان آن را بر روی بستر به صورت یکنواخت پخش کرد.
ما خاکدهی خشک را توصیه می کنیم. هرچند این مزایا را خود تولید کننده به راحتی با اندکی آزمایش و تجربه می تواند بدست آورد.
خاکی که برای پرورش قارچ تهیه می شود، معمولا در کیسه های ۵۰ لیتری ریخته می شود. برای خاکدهی یک سمت این کیسه ها را پاره کنید و بر روی بستر بریزید و سپس با دست آن را روی بستر پهن کنیدبه شکلی که در تمام نقاط ضخامت خاک ۴ سانتیمتر باشد. این ضخامت خیلی حساس نیست و گاهی در قسمت های خاک کمتر و یا بیشتر از این مقدار خواهد بود که در صورتی که این قسمت ها زیاد نباشند مشکلی ایجاد نخواهند کرد.
در خاک ممکن است تکه های چوب پوسیده ی جنگل و یا حتی زباله هایی وجود داشته باشد که در هنگام پخش خاک روی بستر تا حد امکان آنها را جمع آوری کنید.